Nâzım Hikmet’in “Yaşamak Güzel Şey Be Kardeşim” romanına sansür mü uygulandı?
Nâzım Hikmet Kültür Merkezi (NHKM) kamuoyuna açık mektup yazarak, yazarın yayıncısından ve varislerinden uyguladıkları sansürü kaldırmalarını istedi.
AYKIRI AKADEMİ - HABER
Nâzım Hikmet Kültür Merkezi, Yapı Kredi Kültür Sanat ve Yayıncılık A. Ş. Yönetim Kurulu’na ve Nâzım Hikmet'in vârislerine hitaben bir açık mektup yayımladı.
Mektupta; Nâzım Hikmet'in Yaşamak Güzel Şey Be Kardeşim romanının, 25 yerde, sansürlü olarak yayımlandığı ve bu sansürlerin tamamına yakınının komünizm ile ilgili olduğu ifade ediliyor.
Edebi yapıtlardaki ‘komünizm’ kelimesini, komünizm propagandası olduğu gerekçesiyle yasaklayan yasalar kalkalı uzun zaman olduğunu hatırlatan Nazım Hikmet Kültür Merkezi; yazdığı mektupta bu uygulamanın neden hala devam ettirildiğini de sorguluyor.
“Komünistim” dizesi yerine “Emekçiyim” dizesi...
Nâzım’ın Yaşamak Güzel Şey Be Kardeşim romanının sonundaki şiiri - Türkiye’de 1960’lardan itibaren bugüne kadar yapılmış ve bugün de yapılmakta olan bütün basımlarında - “Emekçiyim, Sevdayım tepeden tırnağa…” diye başlayarak biter.
Daha önce Ulvi İçli’nin 9.7.2017 tarihinde soL’da yayımlanan yazısında roman ve şiir ile ilgili şu bilgiler paylaşılmıştı;
“Nâzım, özel bir değer verdiğini bildiğimiz ‘Yaşamak Güzel Şey Be Kardeşim’ adlı romanını 1962 yılında tamamlıyor. Roman, bilebildiğimiz kadarıyla, ilk önce SSCB’de bir dergide Rusçaya çevrilerek yayınlanıyor. Türkçe olarak muhtemelen ilk kez Bulgaristan’da, 1964 yılında basılıyor. Aynı yıl, SSCB’de kitap olarak yayınlanıyor. Tabii yine Rusça. Aynı yıl, Fransa’da Fransızca olarak. 1966 yılında Türkiye’de yapılan, muhtemelen Türkiye'deki ilk basım. Romana 1967’de Bulgaristan’da yapılan Türkçe toplu eserler baskısı içinde de yer veriliyor. Bunlar romanın 1960’lardaki başlıca basımları. Romanın sonunda bir şiiri var Nâzım’ın. Türkiye dışındaki bütün baskılarda bu şiir şöyle:
Komünistim,
Sevdayım tepeden tırnağa,
sevda: görmek, düşünmek, anlamak,
sevda: doğan çocuk, yürüyen aydınlık,
sevda: salıncak kurmak yıldızlara,
sevda: dökmek çeliği kanter içinde,
Komünistim,
sevdayım tepeden tırnağa…”
‘Yaşamak Güzel Şey Be Kardeşim’ romanı 2002- 2017 yılları arasında 20 baskı yaptı ve binlerce okuyucuya ulaştı.
Nâzım’ın ‘Yaşamak Güzel Şey Be Kardeşim’ romanının nihai daktilo kopyası
Romanın Münevver Andaç’ın Fransızcaya çevirisiyle yayımlanmış kopyasında ‘komünistim’ ifadesi kullanılmaktadır.
Portekiz’de, 1985 ve 1987 yıllarında Nobel Edebiyat Ödülü sahibi José Saramago’nun çevirisiyle yayımlanan romanda ‘komunistim’ ifadesi kullanılmaktadır.
“....Mussolini İtalyası’nın faşist, anti-komünist yasalarından hareketle, komünizm propagandasını suç saymak için 1930’lu yıllarda Türkiye’de yeniden düzenlenen 141.-142. maddelerin kaldırılmasının üzerinden çeyrek asırdan fazla bir zaman geçmesine karşın sizler, 2017 yılında, Nâzım Hikmet’in Yaşamak Güzel Şey Be Kardeşim adlı romanını tam 25 ayrı yerde sansürleyerek yayımlamayı sürdürmektesiniz.
Romanı sansürlemeyi sürdürdüğünüz 25 yerin tamamına yakınının doğrudan komünizm ile ilgili olduğu görülmektedir.
Bu roman, nihai daktilo kopyaların da ortaya koyduğu gibi, Nâzım Hikmet’in kendisi tarafından yazıldığı özgün haliyle 1964’te SSCB’de (Rusça), Bulgaristan’da (Türkçe) ve Fransa’da (Münevver Andaç’ın Fransızcaya çevirisiyle), doğal olarak, sansürsüz haliyle yayımlanmış bulunmaktadır.
Bu roman, gayet iyi bildiğiniz gibi, yine Bulgaristan’da, Bulgarcada, 1965 yılından itibaren sansürsüz, özgün haliyle yayımlanmıştır.
Bu romanda sansürlediğiniz ve “Komünistim” dizesi yerine “Emekçiyim” dizesiyle yayımlamayı sürdürdüğünüz şiir, Sovyet Estonyası’nda, 1965 tarihli bir Estonca Nâzım Hikmet şiirleri seçkisinde “Komünistim” dizesiyle yayımlanmıştır
....
Siz bu romanı, Nâzım Hikmet’in anavatanı Türkiye’de, 2017 yılında hâlâ, sonunda yer alan şiirdeki “Komünistim” dizesi de içinde yer almak üzere, komünizm ile ilgili pek çok yerde sansürleyerek yayımlamaya yönelik ısrarınızı, yani romana uyguladığınız sansürü sürdürüyor ve bu sansürü, ilgili ajans aracılığıyla ve/veya doğrudan, İtalya’da (2010), ABD’de (2013), Yunanistan’da (2015), Bulgaristan’da (2015), Mısır’da (2016), İsrail’de (2017) yapılan yeni basımlara da uyguluyorsunuz.
Nâzım Hikmet’in vârisi ya da yayıncısı olmak; telif ve yayın haklarını elinde bulundurmak, hiç kimseye ve hiçbir kuruma, Nâzım Hikmet’in eserini ısrarla sansür ederek yayımlama hakkını vermez.
Ülkemizin, emekçi halkımızın, insanlığın yüz akı Nâzım Hikmet’in, “iliklerine kadar” komünist olduğu; insanlığın kapitalist toplumdan, sömürü ve baskıdan kurtuluşunu ve geleceğini komünist toplumda gördüğü, bütün insanlığın bildiği bir gerçektir. Şiirindeki “komünist bir dize”yi, doğrudan komünizm ile ilgili çok sayıda pasajı sansürlemekle, kimse bu gerçeği değiştiremez; insanlık ve tarih önünde sadece kendini küçük düşürmüş olur.
Emekçi halkımız; onurlu yazın, sanat ve bilim emekçilerimiz adına, Nâzım Hikmet’in bu eseri üzerinde, uzun yıllardır, son derece keyfi ve çelişkili bir biçimde sürdürmekte olduğunuz bu sansürcü uygulamanın nedenlerini kamuoyuna açıklamanızı ve gerek Türkiye’deki gerekse Türkiye dışındaki bundan sonraki bütün basımlarda, bu sansürcü uygulamadan derhal vazgeçmenizi talep ediyoruz."
