Ai Weiwei’nin Çalışmalarından Örnekler
Çağdaş sanatın en etkili kişilerden biri olan Ai Weiwei; heykel, büyük ölçekli yerleştirmeler, film ve mimarlık dahil çok geniş bir yelpazedeki disiplinlerde eserler veriyor. Sanatçının erken dönem eserlerinden başlayarak, tüm dünyada ilgi odağı olmayı başaran çalışmalarından bir kısmını derledik.
Ai Weiwei'nin Hayatından Notlar
1- “Dropping a Han Dynasty Urn / Han Hanedanlığı Dönemine Ait Vazoyu Düşürmek” (1995)
Sanatçının erken dönem eserlerindendir. Kendisini görüntülediği üç siyah beyaz fotoğraftan oluşan bu çalışmasında Ai Weiwei, Beijing’de annesinin evinin önünde, Çin uygarlığının başlangıcı sayılan Han döneminden kalma iki bin yıllık çok değerli bir seramik vazoyu elinden bırakır ve süreci fotoğrafla belgeler.
Vazoya birkaç bin dolar ödemiştir, ama önemli olan vazonun sembolik ve kültürel değeridir. Han Hanedanlığı Çin Medeniyet’inde önemli bir dönemi simgeler. Antikacılar bu hareketi karşısında Weiwei’yi yoğun bir şekilde eleştirirler ancak sanatçı Mao’nun “yeni dünyayı ancak eskisini yıkarak inşaa edebiliriz” cümlesine atfen yaptığını söyler.
Yaratmak kadar yok etmenin de sanatsal bir eylem mi olduğu dünya sanat çevrelerinde hâlâ tartışılmaktadır.
Weiwei daha sonra yine tarihi değeri olan bir vazonun üzerine Coca Cola yazacaktır.
2- Tiananmen Meydanı’nda Perspektif Çalışması (1995)
Gelatin Silver Print - Museum of Modern Art, New York
Başlangıçta klasik bir turist fotoğrafı izlenimi veren çalışmasında, Ai Tiananmen Meydanı Girişi’nde orta parmağını kaldırarak fotoğrafını çekmiştir.
Tiananmen Meydanı’nda 1989 tarihinde barışçıl protestocular askerler tarafından vurulmuş; katliam sonrasında Beijing hükümeti bu konuya sansür uygulamıştı. Çin medyasında kullanılması kesinlikle yasak olan ‘tankın önünde tek başına dikilen protestocunun fotoğrafı’na atıfta bulunan bu çalışma; zekice yapılmış kışkırtıcı bir Ai Weiwei çalışmasıdır.
Ai 1995-2003 tarihleri arasında Paris’te Eiffel Kulesi, Berlin’de Reichstag ve Washington’da White House önünde de aynı pozla kendini çekmiştir. Bu çalışma, Ai’nin sadece Çin’de değil tüm dünyada ‘devlet gücüne’ yaklaşımını ifade etmektedir.
3- Straight / Düz (2008-12)
Royal Academy of Arts, Londra
2008 yılında Çin’de Sichuan Eyaletinde meydana gelen depremde 90.000 kişi ölmüş ya da kaybolmuştur. 5.000 den fazla çocuk bu depremde sağlam inşaat edilmeyen okul binalarının üzerlerine çökmesi sonucu hayatlarını kaybetmiştir.
Londra’da gerçekleşen sergisinde; yıkılan okullardan çıkarttığı bükülmüş kiriş çeliklerini, bir işçi ekibi toplayarak bir bir ‘düz’ hale getiren Ai Weiwei; bu çelik çubukları yan yana ve üst üste dizerek, kavisli bir yapı ortaya çıkarmıştır. Tasarımındaki dalgalar depremde sismografta görünen dalgalanmayı, aradaki çatlaklar fay hattını, binlerce parça ise depremde hayatlarını kaybedenleri sembolize eder.
Depremde ölenlerin anısına dokunaklı bir anıt olan bu çalışma, aynı zamanda politik rejimlerin gerçeği gizleme eylemine karşı güçlü bir sembolik duruş.
‘Straight’ projesi, Ai’nin; Çin hükümetini bu olaydan sorumlu tutmak ve
gelecekte olabilecek felaketlerin önüne geçmek için gerekli önlemleri almaya zorlamak yönünde, harcadığı büyük çabanın bir bölümünü oluşturmaktadır. Tamamlaması sanatçının yaklaşık 4 yılını almıştır.
4- “Surveillance Camera / Gözetleme Kamerası” (2010)
Royal Academy of Arts, Londra
2010’da Beijing Polisi sanatçının evine ve stüdyosuna güvenlik kameraları yerleştirir. Bu kameralar 24 saat, sanatçının tüm hayatını kaydetmektedir. Ayrıca twitter ve instagram üzerinden yaptığı gönderiler de incelenmektedir.
Sanatçı bunun üzerine kendisi güvenlik kameralarını, kapıları gözetleyen sivil polislerini izlemeye başlar.
“Surveillance Camera’ bize sanatçının kendini gözetleyenleri gözetlediğini anlatan – durumun absürdlüğünü sembolize eden - ; yalın bir mermer heykel…
5- Sunflower Seeds / Ay Çekirdekleri (2010)
Tate Modern, Londra
Ai Weiwei’in 2011 Mayıs’a kadar Londra Tate Modern’de sergilenen işi, her biri elde üretilip boyanmış 100 milyon porselen ayçiçeği çekirdeğinden oluşur.
Ai sergi için yapılan porselen ayçekirdeklerini yapmaları için; bir zamanlar porselen merkezi olan Jingdezhen bölgesinde koca köy halkını istihdam etmiş ve Çin devletinin bedava çalıştırdığı insanlara para ödemiştir.
Sanatçı, izleyicinin deneyimi tam olarak yaşayabilmesi için, 1600 Çinli zanaatkar tarafından boyanan çekirdeklerin arasında dolaşmasını ister, ama Tate yönetimi porselen tozunun olası zararları gerekçesiyle sonradan bu uygulamayı durdurur. Çekirdeklerden 100 kg., Sotheby’s’te yaklaşık 560 bin küsur dolara satılır.
Bu çalışma “Made in China”, seri üretim, ucuz işgücü gibi kavramların derin bir eleştirisidir. Aynı zamanda ayçiçeği Komünist Çin’de önemli bir semboldür. Mao kendisini güneşe, halkını da ona dönen ay çiçeklerine benzetir.
Sanatçının daha sonra yaptığı He-Xei (Nehir Yengeci) Projesi de, ‘ay çekirdekleri’ projesine benzer bir yaklaşımdır. 3.000 adet el yapımı porselen yengeç, toplumsal metafor ve iktidar partisine sert/iğneleyici bir suçlamadır.
6- Forever Bicycles/Daima Bisikletler (2013)
Forever Bicycles, Toronto
Sanatçı Çin’de en çok tercih edilen bisiklet markası ‘Yong Jiu’yu (sonsuza dek) kullanarak, bu gündelik objeye de yeni, soyut ve sembolik bir anlam yükler.
İç içe geçmiş yaklaşık binlerce bisikletten oluşan enstalasyon, üç boyutlu bir yapı oluşturarak muazzam bir görsel efekt yaratıyor. Enstalasyonda yer alan bisiklet adedi ve farklı açılardan bakmanın getirdiği farklı açılarla; labirent benzeri bir etki oluştururken, bir yandan da Çin’de ve dünyada değişmekte olan sosyal çevreyi hatırlatıyor.
7- 1.2 milyon Lego Parçası Kullanarak Yapılan 176 Siyasi Hükümlünün Portresi (2016)
Lego, Alcadraz Hapisanesi, San Fransisco
2016 yılında Ai Weiwei yeni çalışmalarında LEGO parçaları kullanmak istediği için LEGO firmasına başvurur, ancak Lego sanatçının talebini geri çevirir. Bunun üzerine Weiwei olayı sosyal medya üzerinden takipçileriyle paylaşarak, bu yapılanın sansür olduğunu dile getirir. Olay sosyal medyada çığ gibi büyür ve dünyanın dört bir yanından Ai Weiwei’e LEGO bağışları yapılmaya başlanır.
LEGO grup gelen tepkiler üzerine web sitesinden yaptığı açıklamada “LEGO grup şirket politikası olarak eskiden büyük miktardaki toplu alımların hangi amaçla kullanılacağını soruyorduk. Ancak politikamızdan, yanlış anlamalara neden olabileceği için, vazgeçme kararı aldık. Bunun toplu alım yapan müşterilerimizden çalışmalarının LEGO tarafından desteklenmediğini açıkça belirtmelerini isteyeceğiz.” şeklinde açıklamayla kararından vazgeçer.
Ai Weiwie 1.2 milyon LEGO parçası kullanarak 176 siyasi hükümlünün portresini yapar.
8- Mülteci Sorununa Değinen Kışkırtıcı Enstelasyonlar
Çinli sanatçı, son dönemde coğrafyamızın en önemli sorunu olan ‘mülteci sorunu’ üzerine kışkırtıcı çalışmalar da yapıyor. Bu çalışmalardan bazıları şu şekilde;
- Anish Kapoor’la birlikte, halen Türkiye’de ve Avrupa’da sürmekte olan göçmen dramını gündeme getirmek için Londra’dan Stratford’a uzun bir sembolik yürüyüş gerçekleştirir. İki sanatçı da omuzlarında birer battaniye taşırlar. Yürüyüş, seyahat özgürlüğünü, battaniyeler ise güvence arayışını temsil eder.
- India Today'in fotoğrafçısı Rohit Chawla’ya Midilli Adası'nda verdiği 'Aylan Kurdi' pozu ile tartışma yaratır, çok yoğun eleştiriler alır.
- Ai Weiwei Almanya’nın başkenti Berlin’deki Konzerthaus Konser Evi’nin sütunlarını Avrupa’ya geçmeye çalışan mültecilerin kullandığı 14 bin can yeleğiyle kaplar. Sanatçı can yelekleri giydirdiği sütunların arasına üstünde ‘#Güvenligeçiş’ yazan şişme bir bot yerleştirir.
Ai Weiwei Kopenhag’daki Faurschou Müzesi’nde yer alan ‘Ruptures’ isimli sergisini, Danimarka hükümetinin mültecilerin değerli eşyalarına el koymasını öngören yasa tasarısının onaylanması yüzünden kapatır.
Çek Cumhuriyeti’nin başkenti Prag’da Ulusal Galeri (NG) için yaptığı dev mülteci botuna “Law of Journey/Seyahat Hakkı” adını verir. 7 metre uzunluğundaki şişme botta mültecileri temsil eden gerçek insan boyutunda 258 figür yer alır.
Suriyeli mültecilerin rotasında yer alan Midilli Adası’nda mülteciler hakkında bir proje hazırlamak üzere atölye kuran sanatçı, hem performanslar gerçekleştiriyor hem de yaşanan olayları Instagram hesabından paylaşıp, belgelemeye devam ediyor.
