Bu Sette Çocuk Var!
Televizyonlarda müthiş bir reyting yarışı var. Bunun lokomotif gücü de diziler. Dakika dakika ölçülen izlenme oranları TV kanalı için reklamı ifade ederken, oldukça büyük bir nüfus içinse eve gelen ekmek demek. Sistem her açıdan işçiyi, emekçiyi ezmeye, sömürmeye dayalı. Eğlence dünyasında da eğer eğlenen tarafta değilseniz, haklarınızı almak için örgütlenmeniz ve hukuk mücadelesi vermeniz gerekiyor. İzleyicilerin ellerinde kumanda, her an değiştirmeye hazır bekledikleri diziler için oyuncusundan ışıkçısına, kostümcüsünden çaycısına pek çok insan saatlerce ve aralıksız çalışıyor.
Sahne, Perde, Ekran, Mikrofon Oyuncuları Sendikası (Oyuncular Sendikası), kıyasıya süren reyting savaşında, sektördeki sorunları çözmek için sendikaya ihtiyaç olduğunu düşünen oyuncular tarafından 2011 yılında kuruldu. Sendikanın çalışmaları arasında, sektörün en önemli sorunlarından biri olan “çocuk oyuncular” için hazırlanan kampanya” yer alıyor.
“Bu sette çocuk var!”
Sendikanın Genel Başkanı Meltem Cumbul’la “Bu sette çocuk var” kampanyası ve sonuçları hakkında konuştuk.
“Bu sette çocuk var” kampanyası hangi ihtiyaçtan doğdu?
23 Nisan 2015 tarihine kadar çocuk oyuncuların tamamı kaçak şekilde çalıştırılıyordu. Çünkü ülkemizde çocuk işçi çalıştırmak yasak! Çok uzun yıllar ekranlarda çocuk oyuncuları izledik. Bu kaçak çalıştırmaların tespit edilememesi mümkün değildi. Ancak bu durum göz ardı ediliyordu. Kampanya böyle bir ihtiyaçla doğdu.
Çalışma Bakanlığı’nın hazırladığı çocuk oyuncularla ilgili bir yönetmelik taslağı var. Kampanyanın bir sonucu olarak mı hazırlandı yönetmelik?
Sendikamızın kurulduğu ilk yıl "Bu sette çocuk var" kampanyasına başladık. Bu yönetmelik taslağı da bu süreçte sendikamız tarafından ele alındı. Kısacası evet. Bu taslak yönetmelik, kampanyamızın bir sonucudur.
Kampanyanın ortaya çıkmasından, çocuk oyuncularla ilgili yasal bir düzenleme olmadığını anlıyoruz. Peki, daha önce çocuklar setlerde neye göre çalıştırılıyordu?
Çocuk işçi çalıştırmak neredeyse dünyanın her yerinde yasak; fakat sanatsal ve kültürel aktiviteler, hayatı anlatan bir alan olduğundan çocuğu bunun dışında bırakmak mümkün olmuyor. Gelişmiş ülkelerde sanatsal ve kültürel aktivitelerde çalışan çocuk işçiler için özel düzenlemeler yapılmış. Kampanya doğrultusunda derhal uluslararası örnekleri araştırdık; çünkü Amerika'yı yeniden keşfetmemize gerek yoktu. Biz de bu sebeple, İş Kanunu'na bu konu ile ilgili bir madde eklenmesini, bu maddeye istinaden de çocuk oyuncuların çalışma koşullarını yaş gruplarına göre düzenleyen bir yönetmelik çalışması yapılmasını Bakanlıktan talep ettik. İlgili madde 23 Nisan 2015 tarihinde resmi gazetede yayınlandı.
Nasıl hazırlandı yönetmelik? Özellikle hangi unsurlara dikkat ettiniz?
Yönetmelik taslağını birçok gelişmiş ülkenin mevzuatını inceleyerek hazırladık. Hatta bu ülkelerdeki eksiklikleri de tespit ederek bir taslak oluşturduk. Hukuk birimimiz bu konuda çok ciddi çalışmalar gerçekleştirdi. Ancak buradaki en önemli nokta; uzmanlarla çalışmış olmamız. Bize gönüllü olarak destek veren birçok pedagog, psikolog ve çocuk gelişimi üzerine önemli çalışmalar yapmış uzmanlarla çalıştık. Çocuk oyuncu aileleri, çocuklar, daha önce çocuk oyunculuk yapmış ve şu an yetişkin olan oyuncular, çocuk oyuncu koçları ile birebir görüşerek var olan sorunlara gerçekten çözüm olabilecek bir yönetmelik taslağı hazırlamaya çalıştık.
Bakanlık nasıl karşıladı taslağı?
Öncelikle Çalışma Bakanlığı'nın bu konudaki desteği ve yapmış olduğu çalışmalar bizim için çok önemli. Bu konuda gerçekten bize destek oldular. Ancak yönetmelik taslağının son halini gördüğümüzde hayal kırıklığına uğradık. En çok önemsediğimiz maddeler, işverenlerin ve reklam verenlerin kaygılarını gidermek üzere değiştirilmişti. Yönetmelik taslağının görüşüleceği son toplantıda bu hatadan döneceklerini düşünüyoruz.
Hangi maddeler değiştirilmiş?
Bizim hazırladığımız taslağı Bakanlık düzenleyerek ilgili tüm kurumların görüşlerine sunmuştu. Yani ilk aşamada hiç sorun yoktu. Ancak bazı kurumlar yönetmelikteki bazı maddelerin değişmesini talep ettiler. Bizim hazırladığımız taslakta 0-3 yaş çalıştırılmaz maddesi vardı. Bu maddeyi de kafamıza göre yazmadık elbette. 0-3 yaş çocuk gelişimi için en önemli yaş aralığıdır. Bu konuda herhangi bir uzmana danıştığınızda size bu cevabı verecektir. Yurt dışında sırf bu iş için robot bebekler üretilmiş. Yani reklamverenlerin kaygılarını gidermek için ilgili maddeyi değiştirmektense, bu konuda çözüm olabilecek formüller, ara çözümler geliştirilmeliydi. Şu an gündemde olan yönetmelik taslağı ile 3 AYLIK bir bebeği çalıştırabilirsiniz! Bu asla kabul edilemez bir durum. Ayrıca yaptırımlar çok çok hafif ve yönetmelikte bir işveren tanımı yok. Bu sektörün işvereni yapımcıdır, bu tanımın da yönetmeliğe eklenmesi lazım. Aksi halde yapımcı, sorumluluğunu ajans vb. üçüncü kişilere yükleyebilir. Cezai yaptırımın çok düşük olması ve işveren tanımının olmayışı büyük bir sorun.
Dizilerde her yaştan çocuk görüyoruz. Bebekler bile var. Nasıl düzenleniyor çalışma saatleri?
3 aylıktan küçük bebekler hiçbir surette çalıştırılamaz, 3 aylıktan büyük ama 1 yaşını doldurmamış çocuklar bir defada 30 dakikayı aşmamak şartıyla en fazla iki kez çalıştırılabilir. 1-2 yaş arası çocuklar okul öncesi eğitim saatlerinin dışında kalmak şartıyla 1 günde 1 saatten fazla çalıştırılamaz. 3-5 yaş arası çocuklar okul öncesi eğitim saatlerinin dışında kalmak şartıyla 1 günde 2 saatten fazla çalıştırılamaz. 6-13 yaş arası çocuklar eğitim saatlerinin dışında kalmak şartıyla okul günlerinde 2 saatten fazla; okul günleri dışında ise 5 saatten fazla çalıştırılamaz. Ancak dediğimiz gibi 3 aylık bir bebeğin çalıştırılmasını asla kabul etmiyoruz, 0-3 yaş arası çocukların çalıştırılmaması için elimizden geleni yapacağız. Karşı çıktığımız diğer maddeler de 3 aylık bir bebeğin çalıştırılmasına ilişkin diğer düzenlemeleri kapsıyor.
İtiraz ettiğiniz maddeler dışında olumlu olarak değerlendiriniz maddeler var mı?
Yönetmelik taslağında elbette çok önemli maddeler var. Zaten bir yönetmelik taslağının olması bile hiç olmamasından daha iyidir. Buradaki en önemli konulardan biri sosyal güvenlik meselesi. Biz 7 yaşındaki bir çocuğun vergi mükellefi olduğunu biliyoruz. Bu yönetmelik sayesinde çocuklar 4A(SGK) üzerinden sigortalanacak. Silah ve şiddet içeren sahnelerde çocuklar çekim esnasında bulundurulmayacak. Alkol ve sigara ortamından uzak tutulacaklar. Çocuklar yetişkinlerle aynı ortamda giyinip soyunmaya zorlanamayacaklar, bu konuda onlara özel bir alan tahsis edilecek. Gece çalışmalarına da ciddi anlamda kısıtlama geliyor. Çocuk doktoru ve psikiyatri tarafından verilecek uygunluk raporu zorunlu hale geliyor. Çocuğun okulundan da izin alınacak. Son olarak tüm bu belgelerle Çalışma Bakanlığı'na başvurulacak. Ayrıca yüz kızartıcı suçlardan hüküm giyen işveren asla çocuk çalıştıramayacak. Çalışma ortamında psikolog, eğitim bilimci veya çocuk oyuncu koçu bulundurulması da zorunlu maddelerden biri.
Bu yönetmeliğin sektörde olumlu anlamda birtakım değişikliklere yol açacağına inanıyor musunuz?
Kesinlikle inanıyoruz. İtiraz ettiğimiz maddeleri de değiştirebilirsek çok güzel sonuçlarla karşılaşabiliriz. Yetişkinler için yaptığımız fakat bir türlü karşılığını alamadığımız çalışmalarımız söz konusu. Çocuklar için uyulması gereken zorunlu kurallar bir şekilde sektörümüze disiplin getirecek. Bu yönetmelik, 4A Kampanyamıza ve çalışma koşulları ile ilgili verdiğimiz mücadeleye büyük katkı sağlayacak. Ancak Çalışma Bakanlığı'nın denetim mekanizmasının güçlenmesi gerekiyor. Yapılan bu mevzuat çalışmaları pratikte uygulanmazsa hiçbir anlamı kalmıyor. Bizim en önemli sıkıntımız var olan kanunların pratikte uygulanmaması. Elbette biz de elimizden gelenin fazlasını yaparak pratikteki uygulamaları takip edeceğiz ama bakanlığın bu konuda yapacağı takip ve denetim sistemi her şeyden önemli. Etkin bir denetim olmazsa yönetmeliğin kolaylıkla uygulanamaz hale gelebileceği konusunda herkesi uyarmak isteriz.
Sendika ve faaliyetleri ile ilgili detaylı bilgiye www.oyuncularsendikasi.org adresinden ulaşabilirsiniz.
